Ở quê tôi, ngày bé, lũ trẻ tụi tôi hay chơi một trò rất ngốc: đứa nào học giỏi nhất lớp thì được gọi là “con nhà người ta”. Cái danh hiệu ấy được trao tặng một cách không chính thức, thường đi kèm ánh mắt ngưỡng mộ xen chút ganh tị của đám bạn còn lại. Còn cái đứa “con nhà người ta” thì nhiều khi cũng chẳng sung sướng gì – nó chỉ đơn giản là một đứa… học giỏi. Vậy thôi.
Lớn lên, tôi mới hiểu, cái danh xưng tưởng như vô hại ấy lại có sức ép lớn như thế nào đối với không ít đứa trẻ. Những người cha, người mẹ – đôi khi vì thương con mà lỡ biến tình yêu thành áp lực – cứ mang cái “khuôn mẫu hoàn hảo” đó để ép đứa con mình phải… giống người ta. Giống về điểm số. Giống về thành tích. Giống về con đường.
Nhưng mà, mỗi đứa trẻ, là một hạt giống khác nhau. Hạt giống hoa hồng thì phải trồng ở nơi nắng đẹp, chăm kỹ từng ngày mới nở rộ. Còn hạt hướng dương thì lại cần không gian rộng rãi để vươn cao. Nếu cứ bắt hoa cúc phải nở như lan, hoa dại phải thơm như nhài, thì chúng sẽ buồn mất.
Con nít cũng thế. Không phải đứa nào sinh ra cũng giỏi đều tất cả. Có đứa mê Toán, ghét Văn. Có đứa viết chữ xấu như gà bới nhưng lại chơi thể thao cực siêu. Cũng có đứa lặng lẽ, không nói nhiều, nhưng lại có một tâm hồn đẹp như bản nhạc.
Nếu giáo dục chỉ là cuộc thi ai làm được nhiều bài hơn, ai điểm cao hơn, thì có lẽ… chẳng khác gì những buổi kiểm tra thể lực nơi quân ngũ. Nhưng giáo dục, thật ra là để một đứa trẻ biết yêu việc học, biết lý do tại sao mình phải học – và quan trọng nhất: học để sống, chứ không chỉ để thi.
Một lần, tôi ngồi chơi với thằng cháu tám tuổi, hỏi nó:
– Con học để làm gì?
Nó trả lời tỉnh queo:
– Để mẹ không mắng.
Câu trả lời đơn giản mà buốt lòng. Có bao nhiêu đứa trẻ đang học chỉ để “không bị mắng”? Bao nhiêu đứa trẻ học chỉ vì sợ điểm thấp sẽ bị so sánh, bị cười chê, bị quy chụp là… hư?
Thật ra, cái đáng sợ nhất không phải là điểm thấp, mà là khi đứa trẻ không còn thấy học là điều quan trọng. Khi học chỉ còn là hình thức để làm vừa lòng người lớn, chứ không phải là hành trình tìm hiểu chính mình.
Trong một xã hội hiện đại, nơi AI làm được cả bài văn mẫu, nơi chỉ cần lên mạng là có cả kho tài liệu… thì cái đứa “thuộc bài nhanh”, “làm toán giỏi” chưa chắc đã là đứa thành công. Còn đứa chậm, nhưng biết mình thích gì, giỏi gì, và có động lực để học – thì dù có khởi đầu muộn, cũng sẽ về đích rực rỡ.
Giống như kim cương – không thể ở trong ngăn kéo. Nó chỉ lấp lánh khi được đặt đúng nơi. Một đứa trẻ cũng vậy. Khi được đặt vào môi trường phù hợp, với sự khích lệ, thấu hiểu và kiên nhẫn – nó sẽ tỏa sáng. Không cần phải trở thành “con nhà người ta”, nó chỉ cần được là chính nó – và là phiên bản tốt nhất của chính mình.
…Nhưng tiếc thay, nhiều bậc làm cha mẹ lại quên mất điều đó.
Có lần, tôi về quê, thấy bé Trúc – con bé hàng xóm từng tung tăng chơi ô ăn quan dưới gốc ổi – ngồi gục mặt trên bàn học. Bên cạnh là một xấp bài kiểm tra đầy vết bút đỏ. Mẹ nó, một người phụ nữ hay gắt gỏng, đang đứng phía sau, liên tục buông ra những câu khiến tôi rùng mình:
– Nhìn con nhà người ta kìa! Học lớp 3 mà giải được đề lớp 5. Còn mày? Lớp 4 mà cái gì cũng không xong!
Tôi thấy ánh mắt con bé dần tối lại, không phải vì nó không hiểu bài – mà vì nó không hiểu tại sao mình không được quyền là… chính mình.
Cha mẹ sinh con, trời sinh tính. Nhưng trời đâu sinh ra kỳ vọng, so sánh, áp đặt? Trời đâu bắt trẻ phải giỏi đều, phải giống một khuôn đúc sẵn nào đó?
Nếu như có một “sai chỗ” đáng buồn nhất, thì đó chính là khi cha mẹ nhìn con mình – mà chỉ thấy hình bóng “con nhà người ta”.
Giáo dục không phải là con đường bắt trẻ đi trên một lối duy nhất, mà là ngã ba nơi đứa trẻ được chọn: đi hướng nào, với tâm thế hiểu mình là ai, và tại sao mình phải bước đi.
Nếu một đứa trẻ học được rằng: “Tôi học vì tôi muốn trưởng thành, vì tôi có ước mơ, vì tôi muốn sống cuộc đời mình rực rỡ”, thì khi ấy, bạn không cần kèm nó từng trang sách – nó sẽ tự tìm đường.
Ngược lại, nếu nó học chỉ vì “sợ bị mắng”, “sợ bị so sánh”, hay “để làm vui lòng bố mẹ”, thì cả đời nó sẽ loay hoay đi tìm sự công nhận từ người khác – chứ không bao giờ thấy đủ với chính mình.
Và bạn biết không? Một đứa trẻ thiếu sự công nhận – giống như một cái cây không ánh nắng. Dù có tưới nước mấy, cũng khó mà ra hoa.
Chúng ta không cần một thế hệ toàn hoa hồng, mà cần một khu vườn với đủ sắc hoa. Hoa nào cũng có mùa, cũng có hương riêng. Điều duy nhất cần – là đừng nhổ nó lên giữa chừng, chỉ vì… không giống hoa nhà hàng xóm.
Giáo dục không phải cuộc thi tuyển chọn thần đồng, mà là hành trình giúp những đứa trẻ hiểu được giá trị của bản thân, yêu việc học, và biết cách sống đúng – sống tử tế – sống hạnh phúc.
Tôi từng nghe một người thầy dạy rằng: “Không có đứa trẻ nào lười học – chỉ có đứa chưa thấy học là quan trọng.” Và tôi tin điều đó là thật.
Một đứa trẻ, dù nghịch ngợm đến đâu, cũng sẽ tự ngồi vào bàn học – nếu nó hiểu học là vì nó, chứ không phải vì… người lớn dọa dẫm.
Có một dạo, tôi thử nghiệm với thằng cháu. Thay vì bắt nó học từng giờ, từng phút, tôi kể cho nó nghe về một cậu bé ở làng kia, mê vẽ đến mức sẵn sàng học chữ để… đọc hướng dẫn tô màu. Cậu bé không học để thi, mà học để thực hiện ước mơ vẽ tranh truyện cho trẻ em nghèo. Nghe xong, thằng cháu bảo: “Con muốn học vẽ, chú dạy con học chữ đi.”
Và thế là, nó bắt đầu tự học. Không ai nhắc. Không ai ép. Chỉ đơn giản vì… nó thấy học có ý nghĩa.
Giáo dục, khi quay về đúng cốt lõi của nó – chính là giúp đứa trẻ biết lý do tại sao nó cần học.
Chứ không phải ép một đứa học Văn chỉ vì “điểm thấp là mẹ xấu hổ”. Hay bắt một đứa nhút nhát đi học nói chuyện trước đám đông – để “bằng bạn bằng bè”.
Học là hành trình khai mở. Không phải để thành người giỏi nhất, mà để thành phiên bản đẹp nhất của chính mình.
Một đứa trẻ nếu mê động vật, thì hãy cho nó học Sinh. Nếu nó thích ngắm trời sao, thì hãy kể cho nó nghe về vũ trụ. Nếu nó mê chuyện cổ tích, thì hãy cho nó một cuốn truyện hay thay vì một quyển luyện thi.
Dạy học không phải là cuộc chiến. Mà là gieo hạt. Cần kiên nhẫn. Cần nhẹ nhàng. Cần thời gian. Không thể vừa gieo hôm nay đã đòi hoa nở ngày mai.
Có một câu nói tôi rất thích:
“Khi bạn giúp đứa trẻ biết yêu việc học, bạn sẽ không cần giám sát nó mỗi tối.”
Hãy thử tưởng tượng, mỗi buổi chiều, con bạn tự giác ngồi vào bàn học – không phải vì bạn gào lên, mà vì nó biết: học để mai này nó có thể đi đến nơi mình mơ, làm điều mình thích, sống cuộc đời mình chọn.
Và rồi một ngày, bạn không cần nói gì nữa. Đứa trẻ sẽ tự chạy trên con đường nó chọn – bằng chính đôi chân và trái tim rực rỡ của nó.
Đó mới là thành công lớn nhất của giáo dục – ĐÍCH ĐẾN CỦA GIÁO DỤC
Không phải có bao nhiêu học sinh giỏi…
Mà là có bao nhiêu đứa trẻ hiểu mình là ai, và sống rực rỡ với điều đó.
Nếu bạn là cha mẹ, xin hãy nhớ: con bạn không cần giống “con nhà người ta”.
Chúng chỉ cần một người lớn tin vào chúng, hiểu chúng, và dẫn đường cho chúng bằng ánh sáng – chứ không phải bằng roi vọt.
Bạn không cần là thầy cô hoàn hảo.
Chỉ cần là người đồng hành đủ yêu thương – để dắt con qua những năm tháng đầy thử thách.
Và rồi một ngày, bạn sẽ thấy:
Cái cây mình trồng năm nào… đã ra hoa theo cách của riêng nó.
Admin ihuu.vn cũng từng là đứa trẻ lười học cho đến khi hiểu giá trị thật sự của việc học